W obecnie obowiązującym systemie organizacyjnym rozróżniamy cztery grupy przewodników:
¦ miejskich,
¦ terenowych (wojewódzkich i po trasach krajowych),
¦ górskich (tatrzańskich, beskidzkich i sudeckich),
¦ zakładowych.
W każdej grupie istnieje podział na trzy klasy (III, II, I), w zależności od wymaganego poziomu wiadomości teoretycznych i odbytej praktyki przewodnickiej.
Wszyscy przewodnicy zorganizowani są w kołach przewodników przy oddziałach PTTK. Nadzór fachowy nad działalnością kół sprawują okręgowe komisje przewodnickie PTTK, a zwierzchni nadzór nad całością systemu organizacyjnego przewodnictwa należy do Zarządu Głównego PTTK (Komisji Przewodnickiej). Koła przewodników prowadzą obsługę wycieczek, szkolenie przewodników i kontrolę ich działalności.
Kandydaci na przewodników obowiązani są do ukończenia specjalnego kursu z wynikiem pomyślnym zarówno z teorii, jak i praktyki. Uprawnienia do wykonywania funkcji przewodnika nadawane są przez prezydia właściwych komitetów kultury fizycznej i turystyki.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami biura podróży mają obowiązek korzystać z usług przewodnickich przy organizowaniu imprez turystycznych, jeżeli potrzeba tych usług wynika z programu. Podkreślić należy fakt, że przewodnik turystyczny może równocześnie pełnić funkcję kierownika-pilota imprezy po uprzednim przeszkoleniu i zdaniu obowiązujących egzaminów.
Należy pamiętać, że w wielu miastach korzystać można jedynie z usług przewodników miejskich, posiadających uprawnienia wyłącznie na dane miasto.
Przewodnik, obok pilota, spełnia bardzo ważną funkcję w bezpośredniej realizacji imprezy turystycznej. O ile do podstawowych zadań pilota należy zabezpieczenie realizacji organizacyjno-technicznej strony imprezy, o tyle rola przewodnika polega na przekazaniu jej uczestnikom wiedzy o wartościach krajoznawczych, historycznych, oraz o osiągnięciach gospodarczych, społecznych i politycznych Polski.
Szeroki i odpowiedzialny zakres zadań przewodnika ujmuje zarządzenie przewodniczącego GKKFiT następująco:
„Zadaniem przewodnictwa turystycznego jest metodyczne oprowadzanie wycieczek krajowych i zagranicznych, a ponadto krzewienie wśród turystów rzetelnej wiedzy o Polsce, w szczególności przez zaznajamianie ich z dorobkiem kulturalnym i gospodarczym kraju, z historią Polski i osiągnięciami budownictwa oraz z pięknem krajobrazu i przyrody”.
Aby sprostać tym zadaniom, przewodnik musi posiadać w potrzebnym zakresie wiedzę z wielu dyscyplin naukowych, jak np. geografia, przyroda, historia sztuki, historia, nauka o Polsce współczesnej. Ponadto wiadomości te powinien stale pogłębiać i aktualizować.
Przewodnik powinien również mieć łatwość przekazania swoich wiadomości uczestnikom imprezy, dostosowując zakres informacji i sposób ich podania do wieku, środowiska i możliwości odbioru (percepcji) przez określoną grupę turystyczną.
Przewodnik spełnia swoje zadania w ramach ustalonego programu danej imprezy, w ścisłym porozumieniu z pilotem, który odpowiada za prawidłowy przebieg realizacji całej imprezy, zgodnie z przyjętym programem.