Obszar regionu jest silnie zróżnicowany pod względem budowy geologicznej i ukształtowania powierzchni.
Północna i środkowa część regionu leży na Nizinie Śląskiej, ograniczonej od zachodu Przedgórzem Sudeckim, od południa Kotliną Raciborską, a od wschodu — Wyżyną Śląską. Podłoże Niziny Śląskiej to iły i piaski trzeciorzędu. Tereny po lewej stronie doliny Odry stanowią płaską równinę moreny dennej, po prawej — większe przestrzenie zajmują piaski i liczne wydmy.
Południową część stanowi Kotlina Raciborska i płaskowyż Głubczycki (250 — 280 m). Na południe od Głuchołazów rozciąga się część Gór Opawskich (800—900 m), ze szczytem Biskupia Kopa (889 m), opadających ku Przedgórzu Sudeckiemu.
W krajobrazie wyraźnie zaznacza się obniżenie doliny rzeki Nysy Kłodzkiej na odcinku Nysa — Paczków — Ząbkowice.
Nysa Kłodzka stanowi lewy dopływ Odry, podobnie jak Osobłoga i Stradunia; prawe dopływy to: Stobrawa, Mała Panew, Bierawka i Ruda. W celu polepszenia żeglowności Odry pobudowano zbiorniki wodne — Turawski na Małej Panwi (107 mln m3) i Otmuchowski na Nysie Kłodzkiej (143 mln m3).
Do największych skupisk leśnych należą: Bory Stobrawskie i Lasy Raciborskie. Ingerencja człowieka dokonała tu poważnych zmian. Ciekawsze fragmenty roślinności pierwotnej zachowały się jedynie w takich rezerwatach, jak Szydłowice (las łęgowy nad Odrą), Srebrne Źródło (fragment pierwotnego lasu mieszanego).
Surowce mineralne stanowią główne bogactwa regionu. Dzięki temu rozwija się nowoczesny przemysł, do czego przyczynia się również bliskość Górnego Śląska i korzystne położenie wzdłuż arterii wodnej Odra — Kanał Gliwicki.
Korzystne warunki środowiska geograficznego (klimat, gleby), wysoka kultura rolna, jak również dobre wyposażenie w maszyny rolnicze sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Bardzo wysokie plony z hektara osiąga tu produkcja 4 podstawowych zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa). W produkcji mleka, warzyw i owoców region ten stanowi bazę zaopatrzeniową dla Górnego Śląska. Rozwinięta jest także hodowla zwierząt, szczególnie bydła mlecznego oraz trzody chlewnej.
Dobrze rozplanowana i utrzymana jest sieć drogowa. Przez region prowadzi odcinek drogi międzynarodowej z Wrocławia przez Brzeg — Opole — Strzelce Opolskie do Katowic i Krakowa.
Atrakcyjne trasy turystyczne prowadzą z Opola przez Niemodlin — Nysę — Otmuchów — Paczków do Kłodzka oraz z Opola przez Krapkowice — Polską Cerkiew — Racibórz i dalej przez Jastrzębie Zdrój — Zebrzydowice do Cieszyna.
Najciekawsze walory turystyczne Ziemi Opolskiej grupują się w dwóch rejonach:
1. Nysa i Jezioro Otmuchowskie,
2. Opole i okolice.