Specyfika polskiego rolnictwa
Polskie rolnictwo jako dział gospodarki narodowej skupia ponad jedną czwartą krajowych zasobów pracy, a jego udział w wytwarzaniu produktu krajowego brutto od dawna nie przekracza 10%. W związku z tym dochody, a więc i poziom życia ludności wiejskiej, są znacznie niższe niż ludności miejskiej. Zła sytuacja dochodowa rodzin wiejskich rodzi konflikty natury społecznej i politycznej oraz zmniejsza możliwości finansowania edukacji młodzieży, powodując głęboko sięgające zapóźnienia cywilizacyjne.
W Polsce, na wzór krajów Unii Europejskiej, coraz częściej pojawia się temat wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich. Wstępne założenia tej koncepcji znalazły swoje odzwierciedlenie już w początku lat dziewięćdziesiątych w takich dokumentach rządowych, jak: Strategia dla Polski oraz Założenia polityki społeczno-gospodarczej dla wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej do roku 2000. Strategia ta, oprócz rolnictwa, zakłada rozwój na obszarach wiejskich innych działów produkcyjno-usługowych, m.in. turystyki, w tym również i agroturystyki. Powyższy rozwój powinien skutkować w przyszłości polepszeniem warunków socjalno-bytowych mieszkańców wsi i zahamować odpływ nadmiaru siły roboczej do miasta.
Według dokumentów opracowanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi pt. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, na skutek historycznych uwarunkowań, wieloletnich zaniedbań, a także transformacji ustrojowej, w chwili obecnej obszary wiejskie charakteryzują się:
– niedorozwojem infrastruktury technicznej (drogi, telefonizacja, gazyfikacja), co m.in. podwyższa koszty nowych inwestycji i zniechęca inwestorów;
– niedorozwojem infrastruktury społecznej (handel, rzemiosło) i kulturowej (szkolnictwo, placówki kulturalno-oświatowe itp.);
– niskim poziomem wykształcenia i niskimi kwalifikacjami zawodowymi mieszkańców;
– wysokim stopniem bezrobocia, powstałego w wyniku restrukturyzacji i prywatyzacji zakładów lokalnych oraz dużych przedsiębiorstw państwowych, znajdujących się w pobliżu wsi;
– uzależnieniem ludności od przychodów z rolnictwa i niewystarczającą możliwością zatrudnienia i pozyskiwania dochodów poza rolnictwem;
– bierną postawą samych rolników, jak również samorządów lokalnych;
– słabością instytucji i organizacji wspierających rozwój obszarów wiejskich;
– niskim poziomem dochodów ograniczającym efektywny popyt na towary i usługi pozarolnicze.
Wymienione problemy obszarów wiejskich są dodatkowo potęgowane przez:
– rozdrobnienie struktury agrarnej;
– ciągłą dekapitalizację majątku trwałego gospodarstw rolnych bez możliwości jego odtworzenia;
– słabe wyposażenie w nowoczesne maszyny i narzędzia rolnicze;
– niski poziom wiedzy fachowej;
– niedostosowanie wielkości i jakości produkcji do wymogów odbiorców;
– całkowity brak lub złą organizację rynku rolnego.
Modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa w dobie zasad gospodarki rynkowej obejmie przemiany strukturalne nie tylko samej produkcji rolniczej, ale także obszarów wiejskich w ogóle. Najpoważniejszym zadaniem, przed jakim staje polityka państwa wobec wsi i rolnictwa, jest zatrzymanie spadku dochodów rodzin wiejskich i uruchomienie mechanizmów prodochodowych m.in. przez tworzenie nowych miejsc pracy.
Jednym z kierunków działań w tym zakresie jest rozwój agroturystyki. Łączy on możliwość kształtowania warunków zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich z ochroną zasobów środowiska naturalnego i zachowaniem dziedzictwa kulturowego wsi. Działalność agroturystyczna powinna zatem:
– zapewnić ochronę i wzbogacenie walorów przyrodniczych i krajobrazowych terenów wiejskich;
– dążyć do zachowania potencjału produkcyjnego, zwłaszcza zasobów ziemi nadającej się do rolniczego użytkowania;
– stworzyć nowe miejsca pracy, a przez to zapobiegać nadmiernej migracji ludności z obszarów wiejskich do miast.