Tundra

Obszary lądu najdalej wysunięte na północ, rozciągające się wzdłuż północnych wybrzeży Ameryki Północnej, Europy i Azji, zajmuje tundra. Sięga ona 80° szerokości geograficznej północnej, a jej charakterystyczny krajobraz stanowi łagodnie sfalowana równina pokryta jeziorami, stawami i bagnami. Od północy tundra graniczy ze strefą polarnych pustyń lodowych, na południu od strefy leśnej oddziela ją pas lasotundry. Panuje tu bardzo surowy klimat. Lato jest bardzo krótkie i chłodne, i mimo że dzień w tym okresie trwa całą dobę, słońce, nisko stojące na niebie, tylko w słabym stopniu nagrzewa powierzchnię ziemi. Z nastaniem jesieni dni skracają się, aż w końcu zapada noc zimowa trwająca kilka miesięcy. W czasie tej nocy temperatura spada do około — 70°C, a cała powierzchnia ziemi pokryta jest grubą warstwą śniegu. Te warunki sprawiają, że okres wegetacyjny jest tutaj niezmiernie krótki i trwa około 6 tygodni. Zmusza to roślinność do bardzo szybkiego rozwoju, przy czym wszystkie gatunki rozwijają się równocześnie i niemal nagle cala tundra pokrywa się kwiatami.

Na tym obszarze o wiecznie zamarzniętym podglebiu tylko nieliczne formy roślinne mogą się utrzymać. Brak jest zupełnie roślinności drzewiastej. Występują natomiast rośliny odporne na mróz, których korzenie a nawet łodygi wytrzymują przemarzanie. Większość gatunków stanowią mchy i porosty, jak na przykład chrobotek reniferowy, oraz torfowce. Tylko w miejscach zacisznych i suchych występują nieliczne gatunki roślin kwiatowych, zajmujące przede wszystkim stoki wzgórz. Charakterystyczną cechą całej flory porastającej tundrę jest karłowatość. Nawet wierzba polarna i brzoza unoszą swoje gałęzie tylko na kilka centymetrów ponad podłoże. Szereg roślin zielnych ma liście leżące zawsze na ziemi, ponad którą unosi się jedynie kwiat lub kwiatostan. Tak rosnąca roślina zostaje w zimie całkowicie przykryta warstwą śniegu, który chroni ją skutecznie przed silnym mrozem.

Ta uboga, drobna roślinność pozwala jednak na stałe utrzymywanie się przy życiu w tundrze szeregu nawet dużych gatunków zwierząt roślinożernych. Fauna występująca tutaj składa się wszakże z bardzo małej liczby gatunków, gdyż niewiele zwierząt potrafi przystosować się do skąpego pożywienia i bardzo ostrych warunków klimatycznych. Natomiast te gatunki, które potrafiły się zaadaptować w tym obszarze, ze względu na brak konkurentów występują w ogromnej liczbie. Niektóre z nich ułatwiają sobie życie, wędrując przed nastaniem zimy na południe, aż na pogranicze tundry i tajgi, gdzie znajdują więcej pożywienia i łagodniejsze warunki klimatyczne. Zwierzęta żyjące na pływających krach lodowych, lodowych pustyniach lądolodu Grenlandii oraz na wyspach wysuniętych najdalej na północ czerpią pokarm również z tundry bądź z morza.

Charakterystycznymi dla obszaru tundry gatunkami ssaków są: wół piżmowy, renifer, lis polarny, lemingi, zając polarny i niedźwiedź polarny. Częstym przystosowaniem zwierząt do warunków klimatycznych jest białe ubarwienie, które może być stałe, jak np. u niedźwiedzia polarnego, lub sezonowe, jak u lisa polarnego czy zająca polarnego.