Afryka środkowa
Budowa geologiczna i rzeźba terenu Afryki Środkowej są mało urozmaicone. Centralną część regionu zajmuje rozległe zaklęśnięcie prekambryjskiego podłoża. Wypełniają je skały osadowe różnego wieku. W najniższej części, stanowiącej dno Kotliny Konga, są to współczesne osady rzeczne i jeziorne, starsze skały odsłaniają się na łagodnie wznoszących się skrzydłach. Na obrzeżach Kotliny Konga leżą niezbyt wysokie, faliste wyżyny zbudowane ze skał prekambryjskich. Skały te kryją liczne bogactwa mineralne, z których najważniejszymi są: złoto, diamenty, rudy miedzi, kobaltu, cyny, uranu, manganu i żelaza. Wydobycie surowców rozwinęło się w Afryce Środkowej u schyłku XIX w. – początkowo w Katandze na południowym wschodzie dzisiejszej Republiki Konga, dzięki bogatym złożom metali kolorowych, głównie miedzi. Na pograniczu Konga i Zambii wyrósł jeden z największych w Afryce okręgów górniczo-przemysłowych. W ostatnich dziesięcioleciach na zachodzie regionu rozwinęło się górnictwo. Wydobywa się tam m.in. ropę naftową (Kamerun, Gabon, Kongo), rudy manganu i żelaza (Gabon) oraz sole potasowe (Kongo).
Afryka południowa
Trzon tej części kontynentu stanowi stara, prekambryjska tarcza krystaliczna, zbudowana z pofałdowanych skał metamorficznych i granitów. Na niej spoczywają warstwy młodszych skał osadowych. Liczne intruzje magmy i metamorfizacja skał spowodowały nagromadzenie wielu surowców mineralnych. Południowa Afryka jest pod tym względem najbogatszym regionem kontynentu. Zasoby niektórych surowców (złota, platyny, diamentów, chromu, wanadu, manganu, antymonu, uranu) należą do największych na świecie. Większość z nich znajduje się w pasie ciągnącym się od środkowej Zambii (Copperbelt) na południe poprzez Zimbabwe, Transwal i Oranie (RPA), przy czym główne nagromadzenie występuje na obszarze RPA. Wydobywa się tu połowę górniczego urobku całej Afryki.
Woda – dar życia
Afryka to jeden z nielicznych regionów świata, w którym elementem jednoczącym i organizującym przestrzeń przyrodniczą są rzeki. Ponad 30% powierzchni kontynentu stanowią obszary bezodpływowe (większa część Sahary i zachodnia część Kalahari, część obszarów w obrębie Wielkich Rowów Afrykańskich), położone w obrębie strefy klimatu zwrotnikowego skrajnie suchego. Typowym zjawiskiem są tu cieki okresowe oraz suche doliny, tzw. wadi, wypełniające się wodą tylko po epizodycznych deszczach. Wschodni skraj tej strefy jest odwadniany przez system hydrograficzny dolnego Nilu. Na 1/3 powierzchni kontynentu występują stałe rzeki związane z wilgotną strefą równikową oraz strefami podrównikowymi. Największą rzeką Afryki Zachodniej jest Niger, do którego brzegów ma dostęp pięć państw: Gwinea, Mali, Niger, Benin i Nigeria. Niger ma duże sezonowe wahania przepływów, zwłaszcza w górnym i środkowym biegu. W latach posuchy zdarza się, że niesie zaledwie kilkanaście m3/s wody, dlatego w środkowym biegu żegluga możliwa jest tylko sezonowo; od Ansongo w Mali po Dżebbc w Nigerii ustaje ona całkowicie z powodu progów i bystrzy. Dopiero w dolnym biegu rzeka jest żeglowna przez cały rok. W Afryce Środkowej zachodnie obrzeża regionu są odwadniane do Atlantyku za pośrednictwem takich rzek, jak Ogowe, Sanaga i Benue (dopływ Nigru). Niewielkie fragmenty leżą w zlewisku jeziora Czad bądź w dorzeczu Nilu, a większa część regionu należy do dorzecza Konga (4320 km długości i 369 100 km2 powierzchni dorzecza). Podobnie jak na innych rzekach afrykańskich, wielkim utrudnieniem w żegludze są wodospady i bystrza występujące w miejscach, gdzie Kongo przecina granicę skał o różnej odporności.
Sieć rzeczna
W Afryce Południowej sieć rzeczna jest uboga, a większość cieków ma charakter okresowy lub epizodyczny. Charakterystyczne są znaczne okresowe wahania przepływów. Większość rzek ma nierównomierny spadek i liczne wodospady. Dużym spadkiem charakteryzują się zwłaszcza krótkie rzeki, spływające z Wielkiej Krawędzi. Znaczne są zasoby hydroenergetyczne. Największą rzeką jest Zambezi (2660 km długości i 1 330 000 km2 powierzchni dorzecza), na której zbudowano dwa wielkie hydrowezły: Kariba i Cabora Bassa. Oranje (1860 km długości i 1 020 000 km2 powierzchni dorzecza) prowadzi wody na zachód do Adantyku przez coraz suchsze obszary i jej przepływ stopniowo maleje; w dolnym biegu rzeka często wysycha. Zaopatrzenie w wodę jest jednym z najpoważniejszych problemów współczesnej Afryki. W krajach takich jak Etiopia, Sudan, Republika Środkowoafrykańska, Uganda czy Mozambik mniej niż 30% ludności ma możliwość korzystania z wody pitnej, a jedynie Libię i Egipt charakteryzuje wysoki (80%) wskaźnik dostępności do wody.