Niektóre obszary Afryki odgrywały ważną role pod względem gospodarczym już w czasach najdawniejszych. Starożytny Egipt przez tysiące lat stanowił wielki ośrodek polityczny i handlowy, a prowincja Africa przez kilka stuleci była spichlerzem pszenicy i oliwy dla Imperium Romanum. Od średniowiecza efemeryczne państwa sudańskie utrzymywały ożywione kontakty gospodarcze z krajami na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Przez Saharę prowadziły szlaki karawanowe, którymi przewożono niewolników, sól, złoto, kość słoniową, orzechy palmowe i ziemne, oliwę, nasiona bawełny, sezam, kawę, wino, banany, daktyle czy jęczmień. Prace poszukiwawcze udowodniły, że ląd afrykański, uważany przez wieki za pozbawiony bogactw mineralnych, kryje w sobie wiele cennych kopalin. Obecnie Afryka ma znaczący udział w światowym wydobyciu rudy manganowej, chromowej, uranu, wanadu, miedzi, złota, diamentów, cyny oraz fosforytów, a także platyny, kobaltu, tytanu, boksytów, cynku, ołowiu i ropy naftowej.
Jednostajność bogactwa
Występowanie bogactw mineralnych wynika z budowy geologicznej i litologii, która w przypadku Afryki jest dość jednostajna. Niemal całość kontynentu stanowi prekambryjska platforma afrykańska, której podłoże budują krystaliczne skały metamorficzne sfałdowane w dawnej przeszłości geologicznej, a następnie wielokrotnie zrównywane. W niektórych miejscach rozległe fragmenty tej powierzchni odsłaniają się w postaci masywnych tarcz – Zachodniosaharyjskiej i Zachodnio-sudańskiej (Ahaggar i Tibesti), Środkowoafrykańskiej i Południowoafrykańskiej (masywy Kamerunu, Tanzanii, Rodezji i Katangi). Pomiędzy strefami wyniesionymi występują zapadnięte obszary wypełnione młodszymi osadami (datującymi się od kambru do plejstocenu), tworzącymi warstwy 0 grubości od kilkuset do miejscami nawet kilku tysięcy metrów. Pod względem zróżnicowania budowy geologicznej kontynent dzieli się na następujące obszary: Afrykę Północno-Wschodnią, Zachodnią, Środkową i Południową.
Afryka północno-wschodnia
Znaczną część tego terytorium zajmuje pustynia Sahara. W ukształtowaniu jej powierzchni charakterystyczne są rozległe obniżenia, zwane basenami, zamknięte skalnymi progami. Basen Libijski od południa jest otoczony progiem środkowosaharyjskim z masywem Tibesti, a Basen Górnego Nilu – progiem Bajjudy, Wyżyną Abisyńską, progiem Azande i górami Marra. W obrębie wymienionych obniżeń sedymentacyjnych zlokalizowane są najzasobniejsze w tej części kontynentu pola naftowe Libii i Algierii (Zarzajtin-Zaltan). Stare wylewne skały krystaliczne stanowią południowe ograniczenie Afryki Północno-Wschodniej i występują w Sudanie, na Wyżynie Abisyńskiej i w południowej Libii.
Afryka zachodnia
Ta część kontynentu ma niezbyt urozmaiconą budowę geologiczną, a ukształtowanie powierzchni na ogół monotonne. Wychodnie prekambryjskiego podłoża zaznaczają się w krajobrazie jako wyżyny o lekko falistej rzeźbie, miejscami urozmaiconej górami wyspowymi zbudowanymi ze skał najbardziej odpornych na wietrzenie. Tylko wyraźne krawędzie wyżyn, w dodatku porozcinane dolinami rzecznymi, z daleka sprawiają wrażenie gór. Afryka Zachodnia jest znana z bogatych złóż surowców mineralnych. Już w średniowieczu przez Saharę nad Morze Śródziemne wywożono stąd duże ilości złota. Wydobywa się je głównie ze zlepieńców i piaskowców prekambryjskich. W starych skałach występują też rudy licznych metali: uranu (w Nigrze), żelaza (m.in. w Liberii, Sierra Leone, Gwinei, Mauretanii), manganu (w Ghanie, na Wybrzeżu Kości Słoniowej), miedzi (w Mauretanii), cyny i niobu (w Nigerii), a także boksyty (w Gwinei, Sierra Leone, Ghanie). W wielu krajach znaleziono diamenty (m.in. w Liberii, Sierra Leone, Ghanie, Gwinei, na Wybrzeżu Kości Słoniowej). W skałach osadowych strefy wybrzeża odkryto bogate złoża ropy naftowej (największe w Nigerii) i fosforytów (w Senegalu, Togo). Natomiast znacznie słabiej rozpoznane są bogactwa wnętrza kotlin Środkowego Nigru i Czadu.