Obszar Ziemi Lubelskiej wchodzi w skład 3 jednostek fizjograficznych kraju: Krainy Wielkich Dolin, wyżyn i obniżenia podkarpackiego.
Północna część regionu ma charakter nizinny, mało urozmaicony. Od zachodu składają się na nią tzw. małe Mazowsze, Podlasie i Polesie Lubelskie.
Południową część zajmuje Wyżyna Lubelska, zbudowana głównie z margli kredowych, z wyraźnie zaznaczającym się wzniesieniem Roztocza. Wyżyna pokryta jest lessem osiągającym grubość kilkudziesięciu metrów.
Pasmo Roztocza, przecięte dolinami rzek Wieprza i Gorajca, tworzy trzy obszary: Roztocze zachodnie, środkowe i południowe. Od zachodu obszar regionu ograniczony jest Wisłą, od wschodu — Bugiem. Sieć wodna dość gęsta na północy, na Wyżynie Lubelskiej należy do najrzadszych w kraju. Ważne znaczenie w systemie wodnym posiada kanał Wieprz—Krzna, którego długość wynosi ok. 140 km. Służy on między innymi od odwadniania Polesia Lubelskiego — krainy torfowisk i mokradeł.
Na Ziemi Lubelskiej występują również złoża mineralne: żelaziste (Nałęczów, Sławiczek) i siarczane (Horyniec).
Większe kompleksy leśne stanowią: Puszcza Solska, lasy puławskie, kozłowieckie, parczewskie, włodawskie, łukowskie, międzyrzeckie.
Jako obszar rolniczy region ten zajmuje jedną z ważniejszych pozycji w kraju. Najżyźniejsze gleby występują na Wyżynie Lubelskiej (lessy, rędziny, czarnoziem), gdzie uprawiana jest głównie pszenica, jęczmień, buraki cukrowe oraz tytoń. Dominuje uprawa żyta i ziemniaków, a produkcja chmielu stanowi ok. 75% całej produkcji krajowej.
W hodowli pierwsze miejsce zajmuje trzoda chlewna, utrzymując się na jednym z pierwszych miejsc w kraju. Ponadto rozwinięta jest hodowla owiec.
W okresie okupacji hitlerowskiej na Ziemi Lubelskiej, podobnie jak na kielecczyźnie, szczególnie ostro szalał terror niemiecki (obóz koncentracyjny na Majdanku k. Lublina, liczne akcje pacyfikacyjne Zamojszczyzny). Ożywioną działalność odwetową prowadziły na tym terenie liczne ugrupowania partyzanckie (szczególnie w rejonie Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich).